देश र जनताप्रति समर्पित नभएको र तिनबाट अलग्गिएको यस्तो सत्ता र श्रोत साधनका निमित्त मात्र गरिने अस्वीकार्य गतिविधि र ताण्डवलाई नै लोकतन्त्रको जलप लगाएर चलाउने परिपाटीले राष्ट्रका कुनै पनि वास्तविक समस्याहरु हल हुँदैनन् । त्यसले गर्दा बेलाबेलामा समस्याले विस्फोटक रुप लिन्छन् भन्ने कुरा विश्वका विभिन्न देश र नेपालकै पनि आजसम्मका अनेक अर्थ–राजनीतिक आन्दोनलले एकदमै प्रष्ट पारेका कुरा हुन् ।

आजसम्मको हाम्रो यस्तो अनुभवको परिप्रेक्षमा मुलुकले एकाएक सही मोड लेला भनेर विश्वास गरिहाल्ने आधार पनि बन्दैन र कसैले विश्वास पनि गर्दैन । वास्तवमा हाम्रो देशको राजनीति अत्यन्तै गलत किसिमले प्रतिक्रियात्मक र आवेगात्मक ढंगले सनकका भरमा जस्तो गरी चलाइँदै आएको छ । परिणामतः त्यसले कुनै दलको कुनै गुटलाई कुनै समयमा सहयोग पु¥यायो या पुग्यो होला । तर समग्र देश र जनताको हिसावले त्यो प्रत्युत्पादक नै बन्ने गर्‍यो र बन्दै आएको छ । गलत राजनीति चलाएपछि यो कुरा वास्तवमा त्यसको स्वाभाविक परिणति हुन पुग्छ नै । आजको हाम्रो राष्ट्रिय राजनीतिको नियति पनि यस्तै हुँदै आएको छ र भइरहेको छ ।

निश्चय पनि जबसम्म राज्यको हरेक अंगप्रत्यंग र पक्षहरुमा डेमोक्रेसी (लोकतन्त्र)मा मेरिटोक्रेसी (योग्यता) को कदर हुँदैन; नातावाद र कृपावाद उन्मुलन गरिँदैन;

जबसम्म कालाबजारिया, तस्कर, भ्रष्ट्राचारी, घुसखोरी, आतंकवादी, अपहरणकारी, महिला बेचबिखन र बलत्कारी जस्ता जघन्य अपराधीलाई हदैसम्मको दण्ड सजायको व्यवस्था र त्यसको प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्ने परिपाटी बस्दैन; राज्य, सरकार र निजी क्षेत्रको आधारभूत क्षमता अभिवृद्धि गरिदैन;

जबसम्म बस्तु र सेवा जनतालाई सही समयमा उपलब्ध गराउने सुशासनको प्रत्याभूति हुँदैन; अनि मुलुक हाक्ने राजनीति मूल्य, मान्यता र नैतिकतामा आधारित हुँदैन; स्वस्थ्य, स्वाबलम्बी र आत्मनिर्भरमुखी अर्थतन्त्र निर्माणको जग बलियो बनाइँदैन;

जबसम्म किसानहरूले सुनिश्चित भविष्य बन्ने गरी सहज ढंगले खेती गर्न पाउँदैनन्; उद्यमी, व्यापार–व्यवसायीहरूले सुपथ रूपमा उद्योेग–व्यापार गर्ने परिस्थिति बन्दैन;

जबसम्म न्यायलयमा निष्पक्ष निर्णय हुँदैन र पीडितले न्याय पाउँदैन; वुद्धिजीविहरू अर्काको दाश हुनबाट जोगिदैनन् र कुनै पद पाउनका निमित्त चाडकी बजाउन लागि पर्दछन्; जबसम्म जातीय विद्वेष र घृणा समाप्त हुने उपयुक्त धरातल बनाइँदैन अनि निरपेक्ष गरीबीको रेखामुनि रहेका जनताको साधन र श्रोतमाथि सार्थक पहुँच हुँदैन अनि आर्थिक विकासको लागि अति आवश्यक भौतिक आधारभूत संरचना खडा गरिँदैन,

जबसम्म टुकी बाल्ने मटितेल र पिउने एक थोपा पानी पाइँदैन, भूकम्प पीडितलाई बचाउने कोही हुँदैनन्, अनन्त अर्थहीन आन्दोलन समाप्त नभएर चलिरहन्छन् र बाह्य शक्तिले गरेको अनैतिक नाकावन्दी खुल्दैन अनि त्यस्तो अवस्थामा पनि जनताको संरक्षक कोही हुँदैन भने त्यो राष्ट्रको भविष्य उज्ज्वल हुँदैन र सभ्यता पनि जीवन्त बन्दैन र रहँदैन ।

यो दुनियाँको इतिहासले देखाएको वस्तुगत र ऐतिहासिक यथार्थ पनि हो । त्यसैले देशमा अभ्रष्ट, अविवेकबाट मुक्त र असन्तुलित ढंगले चल्नबाट जोगिन सक्ने इमानदार राजनीतिक नेतृत्वको खोजी भइरहेको छ । जनताको चौतर्फी असन्तुष्टीले नै यस्तो विकल्पको वातावरण बन्ने गर्दछ । मुलुक फेरि चाहेर नचाहेर त्यही दिशातर्फ सोझिँदै जान थालेको छ ।

यद्यपि सत्तामा गिर खेलेर तर मारेकाहरुले आफुलाई जतिसुकै डेन्टिङपेटिङ गरेर प्रस्तुत गर्न खोजे पनि पुरानै तरीकाले चल्दा यो समस्याको कीमार्थ समाधान हुँदैन र त्यो कुनै राष्ट्रिय समस्या समाधानमुखी विकल्प हुन सक्तैन भन्ने यथार्थ पछिल्लो राजनीतिक परिवर्तनपछिको राजनीतिक परिचालन, व्यवस्थापन र परिणामले प्रष्ट पारेको छ । यस स्थितिलाई बदल्ने र चल्ने साँच्चिकै दृढ संकल्प, राजनीतिक इच्छाशक्ति र साहसको खाँचो आज सर्वत्र देखिएको छ । वास्तवमा यो नैतिकता र इमानदारीको नै संकट हो । त्यो संकट मोचन नभइकन वैज्ञानिक र व्यवहारिक तर्क, विवेक, क्षमता र सीप भएका जो कोही गुणवान व्यक्तित्व पनि किनारामा धकेलिने र पछि पर्ने कुरा निश्चित छ । कम्तिमा लोकतन्त्रमा यस्तो हुनु नहुने हो । किनभने लोकतन्त्र गुणका आधारमा चल्ने व्यवस्था हो भन्ने गरिन्छ ।

तर लोकतन्त्र आएपछि बडो आतुरताका साथ सत्ताको सिढी चढेका वा चढ्न हतार गर्ने गरेका कसैले पनि यसको हेक्का राख्न खोजेको पटक्कै देखिएन । बरु उनीहरु ‘जो हात सो साथ’ गर्ने हिजोकै पुरानो सामन्ती तथा आजको नवसामन्ती परिपाटीमा चुर्लुम्म डुबेर हिँडेको देखियो । जसको परिणाम आज देश र जनताले नराम्रोसँग भोगिराख्नु परेको छ ।

हुन पनि परिवर्तनपछिको हाम्रो सत्तामा पुग्दै आएको राजनीतिक नेतृत्व, विश्वास र भरोसालाग्दो विलकुलै बन्न सकेन र बन्ने प्रयत्न पनि गरेन । त्यो राजनीतिक, आर्थिक र वैदेशिक सम्बन्धका तीनै मोर्चामा एकदमै असफल र पराश्रित मात्रै देखियो । अहिलेको संकट अर्थात् भूकम्पपछिको जनराहत व्यवस्थापनमा कमी र व्यापक भ्रष्टाचार, संविधान निर्माणमा मूल मुद्दामा सहमतिको अभाव र उत्पन्न असन्तुष्टी तथा भारतीय मोदी सरकारको अनैतिक र अमानीिय नाकाबन्दी यी तीनै क्षेत्रमा राजनीतिक नेतृत्व (सत्ता र प्रतिपक्ष) पूर्णतः असफल र ‘किम कर्तव्य विमूढ’को जस्तै अवस्थामा रहेको देखिनुले यो कुराको पुष्टी गरिरहेको छ । यसले गर्दा आन्तरिक र बाह्य दुवै क्षेत्रमा राजनीतिक नेतृत्व, सरकार कसैको पनि बिश्वसनीयता कायम रहन सकेको छैन ।

राजनीतिक परिवर्तनले ल्याएका उपलब्धीहरुलाई संस्थागत गर्ने क्रममा नै यस्तो नाजुक स्थिति देखिनु कुनै शुभ संकेत विलकुलै दिँदैन । बरु यसले देश र जनतलाई अझै अन्यौल, अस्थिरता र अनिश्चिताकै माहोलमा अल्मल्याउने कुरा भने निश्चित छ । यस स्थितिलाई चिरेर अघि बढ्नका लागि अहिले ब्याप्त भ्रष्टाचार, जनता र राष्ट्रप्रतिको गैर जिम्मेवारी, औसरबादीता, बेइमानी र धोकाधडीको राजनीतिका बिरुद्ध सशक्त किसिमले खडा हुनु अत्यावश्यक छ । यसरी जनता र देशप्रति तिनका समस्या समाधान गर्ने विशुद्ध भावनले समर्पित राजनीतिक संस्कृतिको निर्माण आजको सर्वोपरी खाँचो भएको छ ।

सत्ताको आडमा राष्ट्र र जनताको सम्पत्ति लुटेर ब्याङ्क ब्यालेन्स बढाएकाहरुबाट यस्तो महती कार्य सम्पन्न गर्नसक्ने कुनै विश्वासिलो आधार छैन र विलकुलै बन्दैन पनि । त्यसैले आज जनताप्रति इमानदार, समर्पित र स्वच्छ मानिसहरुको एकता सर्वोपरी आवश्यकता बन्न गएको छ । त्यसले मात्र राष्ट्रिय राजनीतिप्रति एउटा विश्वासिलो जगको निर्माण गर्न सक्तछ । अन्यथा सम्बतसर फेरिँदै गर्छ, तर हाम्रो सन्दर्भहीन चिन्तन, चरित्र र व्यवहार भने फेरिएको हुँदैन र जति वर्ष बिताए पनि नेपाल बिश्वमा एउटा पराश्रित, पिछडिएको र निर्धनत्तम् देशहरुमध्येको एक भएर रहन्छ । त्यसैले अब सकिने कि सच्चिने अन्तिम संघारमा हामी पुगेका छौ, हाम्रो देश पुगेका छ । जस्तो रोजिन्छ त्यस्तै परिणाम आउँछ नै ।

हाम्रो चिन्तन, चरित्र, आचरण र ब्यवहारमा जुन छिचरो र बिसंगतिपूर्ण देखिदै आएको छ त्यसले हरेक वर्ष फेरिने सम्वत्सरसँग कुनै तादाम्यता राख्दैन । समय आफ्नै वैज्ञानिक गतिमा हिँडिरहन्छ । समयको पदचापलाई बुझेर अघि बढ्न सकेमा मात्र देश र जनतालाई उध्र्वगमी र अग्रगामी दिशामा डो¥याउन सकिन्छ । अन्यथा फेरि पनि हाम्रो नियति एउटा पछौटे र दरिद्रतम देशबाहेक अरु केही हुने छैन ।

(लेखक नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका उपाध्यक्ष हुन् ।)

साभार: इसमताबाट।