पहिलो संविधानसभामा माओवादी र मधेसवादी बलिया थिए । खासगरी माओवादीका कारण भारत डराएको थियो । तिनताक भारतीय संस्थापन माओवादीले चाहे जस्तो संविधान बन्न सफल हुनु भनेको माओवादी अझ बलियो हुनु हो भन्ने भयबाट ग्रसित थियो । आफ्नो ‘करेसाबारी’मा माओवादी नाम झुण्डिएको विद्रोही दस्ताले निर्वाचन त जित्यो नै, संविधान पनि सहजै बनायो भने त्यसले आफ्ना घरेलु विद्रोहीहरुलाई बल पुग्नेछ भन्ने बुझाईका कारण पनि ऊ सकसपूर्ण अवस्थामा थियो । हरसम्भव माओवादीलाई साइजमा ल्याउने र भरसक उसले क्रेडिट लिन सक्ने गरी संविधान निर्माण हुन नदिने मनसाय भारतका गतिविधिहरुमा प्रष्ट देखिन्थ्यो । तिनताक भारतको सो इच्छालाई बलियोसँग काँधमा बोक्ने नेपाली पात्र थिए अहिलेका प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद ओली ।

त्यसो त अघिल्लो संविधानसभाको पहिलो पटक म्याद थप्नु पर्ने अवस्था सृजना हुँदा नै उनी म्याद नथपेर संविधानसभा तुहाउने खेलमा लागेकै हुन् । त्यसबेला सफल हुन सकेनन् ।

गिरिजाप्रसाद कोइरालाले ठूलो आलटाल गर्दै र बडो अनिच्छापूर्वक निर्वाचनबाट सबैभन्दा ठूलो बनेको पार्टी माओवादीलाई सत्ता स ञ्चालन गर्ने बाटो छोडिदिएका थिए । त्यसबेला पनि एमाले विभिन्न गुटहरुको महासंघ नै थियो । झलनाथ खनालको गुटलाई दाहिना बनाउँदै वामदेव गौतमसँग साँठगाँठ गरेर प्रचण्डले आफ्नो नेतृत्वमा सरकार बनाए । सरकार जसोतसो चल्दै थियो, माओवादीभित्रका चर्का साम्यवादीले कटवाल काण्ड निम्त्याउने अवस्था सृजना गरे । तत्कालिन प्रधान सेनापति रुक्मांगद कटवाल हटाउने प्रधानमन्त्री प्रचण्डको निर्णयले सबभन्दा बढी चिढ्यायो भारतलाई । भारतको यो चिडचिडाहटको काँधमा चढेर यिनै खड्गप्रसाद हुल बाँधेर राष्ट्रपति रामवरण यादवको दैलोमा पुगे ।

माओवादीको सशत्र विद्रोह, मधेस आन्दोलन, र जनआन्दोलनबाट भएका परिवर्तनलाई नरुचाउने कांग्रेसीहरुमा रामवरण यादव पनि पर्थे । उनी खड्गप्रसादभन्दा धेरै फरक राजनीतिक विचारधारा बोक्ने मानिस थिएनन् त्यसबेला । भारतको इच्छालाई कार्यान्वयन गर्दै खड्गप्रसाद र रामवरणले माओवादीको तेजोबध गरे । यी सबैको गठजोडले प्रचण्ड पदच्युत हुने अवस्थामा पुगे । भारतसँग सडकबाट पौंठेजोरी खेले । परिणाम, संविधान बनाउने श्रेय लिन त पाएनन् नै दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनसम्म आउँदा बद्नामीको ठूलो चाङ माओवादीले आफ्ना टाउकामा बोकेका थिए ।

अन्ततः खड्गप्रसाद जे चाहन्थे, त्यही भयो । धर्मनिरपेक्षताको धज्जी उड्यो, संघीयता अर्थहीन बन्यो, समावेशिताको ज्यान थुतियो, मधेसीको अग्घोर निन्दा र अपमान भयो । महेन्द्रीय राष्ट्रवाद हावी भयो । खड्गप्रसादका लागि त्यो भन्दा पनि सुखद पक्ष के भने, माओवादी समेत उनैले हाँकेको महेन्द्रीय गाडीको इमान्दार खलाँसी हुन पुग्यो । प्रचण्डले आफ्ना लागि यो भूमिका किन स्वीकारे ? राजनीति शास्त्रका विद्यार्थीले सो प्रश्नको उत्तर खोज्दै होलान् ।

समावेशी र सबल लोकतन्त्र निर्माण गर्ने राजनीतिक अभिष्टलाई पूरा हुन नदिन बाह्य शक्तिकेन्द्रका सबभन्दा ठूला मतियार बनेका पात्रले अहिले देशभक्तको ताज पहिरिन पाउनु आफैमा बिडम्बनापूर्ण छ । अहिले आएर खड्गप्रसादलाई जबर्जस्त देशभक्त बनाउन खोजिए पनि राष्ट्रवादी त उनी पहिलेदेखि थिए । कारण, उनको कम्युनिष्ट स्कुलमा उनलाई मार्क्सवादभन्दा पहिले राष्ट्रवाद नै पढाइएको थियो । मार्क्सवाद पढ्न जति अप्ठ्यारो हुन्छ, राष्ट्रवाद पढ्न त्यति नै सजिलो । नेपाली भाषालाई मैथिली वा बान्तवाभन्दा श्रेष्ठ ठान्नु, दौरा सुरुवाललाई हाकु पटासीभन्दा बढी नेपाली ठान्नु राष्ट्रवाद हो । सरकारी पोषाक कुनै हुन्छ भने त्यो वर्चस्वमा भएको समुदायले मनपराउने पोषाक नै हुन्छ भनेर मान्नु राष्ट्रवाद हो । अधिकार दिने र खोस्ने अधिकारी पनि वर्चस्वशाली जाती समुदायकै मानिस हुनुपर्छ भनेर मान्नु पनि उतिकै सक्कली राष्ट्रवाद हो । त्यसैले मार्क्सवादी बन्नुअघि नै राष्ट्रवादी बनेका ओलीले मार्क्सभन्दा पहिले महेन्द्रलाई आफ्नो नेता मानेका हुन् । अहिले आएर मार्क्सको ख्याल गर्ने जिम्मा उनले घनश्याम भुसाललाई सुम्पेका छन् भने महेन्द्रको पोषण उनी आफै डटेर गरिरहेका छन् । उनलाई साथ दिनेहरु धुरन्धर मार्क्सवादी प्रदीप ज्ञवाली र योगेश भट्टराईहरु छँदैछन् ।

खड्गप्रसादले पहिरिएको देशभक्तिको ताज नक्कली हो । उनले लगाएको राष्ट्रवादी जामा सक्कली हो । कारण, महेन्द्रमार्का नश्लवादी राष्ट्रवादलाई नै यहाँ सक्कली भन्ने चलन छ । यो नक्कली र सक्कलीको खेल खेलिरहँदा, खड्गप्रसादले सबभन्दा बढी मुर्ख ठानेको नेपाली समुदाय पहाडे समुदाय नै हो । मधेसले यो नक्कली र सक्कलीको भेद छुट्याइसकेको छ । मधेसी जनताले जति राम्रोसँग खड्ग प्रसादलाई कसैले चिनेको छैन भन्नेमा स्वयं खड्गप्रसाद ढुक्क छन् । यो तथ्यलाई उनले नजरअन्दाज गर्न खोजेका पनि छैनन् ।

त्यसैले ती समुदायलाई मधेसप्रति सक्दो नकारात्मक बनाउने र मधेसी जनताप्रति बढीभन्दा बढी शंकालु बनाएर उनी आफ्नो लोकप्रियता बढाउन चाहन्छन् । भारतको दाह्रा नंग्राबाट नेपाललाई जोगाएको झुठो कथ्य रचेर बेच्न उनी अहिलेलाई सफल भएका छन् । त्यही कथ्यबाट प्रभावित भएर अहिलेसम्म हामीले उनलाई यी सारा बेथितिका दोषी हुनबाट मुक्त राखेका छौं । सरकारमा बसेर बेसुरा गफ गर्ने र सिन्को नभाँच्ने छुट दिएका छौं । भूकम्प पीडितलाई जीवन बाँच्न कुनै सहयोग नगरेर बित्थाको स्मारक बनाउने प्रचार गर्न छुट दिएका छौं । भूकम्पमा बँचेका ज्यान उनकै लापर्वाहीले मर्दै गर्दा, सधैं रेला गर्ने अराजकता यसै सहेका छौं । परिणाम, पहाडे मूलका नागरिकलाई मधेसीविरुद्ध भड्काउन खुला छोडेका छौं । तिनलाई विखण्डनकारी भन्न, माखो भनेर अपमान गर्न, र जनावर भनेर दुत्कार्न हौसला दिएका छौं ।

खड्गप्रसादको अर्थहीन गफले मधेसी त भुलिंदैनन् । तर, पहाड लठ्ठ छ । नाका अवरोध गर्न भारतको साथ लिएका मधेसीलाई ‘भारतीयको प्यादा’ का रुपमा अझ मजाले प्रोजेक्ट गर्न पाउने यो मौकालाई उनले सक्दो पुँजिकृत गर्न खोज्दैछन् । त्यसमा उनी एक हदसम्म सफल पनि भएका छन् । कारण, उनकै कथ्य हरेक दिन नांग्ले अखबारका सम्पादकीयले प्रचार गरेका छन् । भारतले गरेको भनिएको ‘नाकाबन्दी’ खोल्ने जिम्मा पनि खड्गप्रसादकै हो । तर, प्रश्नको हल हामी सुष्मा स्वराजबाट खोज्छौं । स्वराज हाम्रो समस्या हल गरिदिन बाध्य छैनन् । हामीले भोट उनलाई हालेका होइनौं । तर, त्यसो गरेर हामीलाई नै सधैं झुक्याउँदै आएको खड्गप्रसादलाई प्रश्न र दायित्वबाट मुक्त गरेका छौं । अहिले कसैले मधेस र पहाडबीचमा कहिल्यै नमेटिने दरार चाहेको छ भने, ति खड्गप्रसाद नै हुन् । कारण, उनलाई महेन्द्रको असली क्लोन बन्नु छ ।

भारतको नरेन्द्र दामोदर दास मोदीतिर फर्केर धारे हात लगाउनु अघि मोदी र खड्गप्रसादको घरेलु राजनीति ठ्याक्कै उस्तै हो र उनीहरुको ‘सक्कली’वाला राष्ट्रवादमा पनि कुनै फरक छैन भनेर पहाडे समुदायले महसुस गर्न ढिलो भइसकेको छ ।

यो समुदायका अघिल्तिर उभिएको सबभन्दा पेचिलो प्रश्न हो – कहिलेसम्म खड्गप्रसादलाई पहाडलाई झुक्याउने छुट दिने ? कहिलेसम्म उनलाई आफ्ना दायित्वबाट उम्केर हाम्रा दुःखलाई मजाक बनाउने अधिकार दिने ? मधेस आन्दोलनलाई इमान्दारीपूर्वक सम्बोधन नगरेर बिनोद चौधरी र मठाधिस रविशंकरमार्फत् नरेन्द्र मोदीको फन्को मारिरहने छुट कहिलेसम्म दिने ?

लेखक रेकर्ड नेपालका नेपाली संस्करणका सम्पादक हुन् ।

इसमताबाट।